РУСИНСЬКА КУЛТУРА И ВСОКОЧЕНЯ СОКТАШŸВ
ПРЕМІЯ PRO ARTE RUTHENORUM
Світовый Конгрес Русинув довєдна из Русинськым Націоналным Самосправованям вариша Вац (Мадярщина), рішенём засіданя депутатув засновало Націоналну премію за русинськый кумшт им. Ивана Манайла – „Pro Arte Ruthenorum”.
Образотворчый кумшт исторично ся являє єдным из фундаментув русинськуй културы. Наша култура дала многых вызнамных художникӱв, бульш того, такоє поняття як «Пудкарпатська Школа Жывописи» стало унікалним явищом на палітрі світового кумшта. Єго пуддержка и розвой играє неоціниму роль у всокочені русинського идентитета.
Художник Иван Манайло (1942-2010) – представитель династіи русинськых малярюв, быв активним членом русинської сполности Мадярщины. За своє житя вӱн внюс вызнамный вклад у розвой и пропаґацію нашої културы по цілому світови. Художник-педагог воспитав дакулько генерацій молодих художникув, організовав творчеські обьєднаня и межинародні симпозіуми русинських малярюв.
Иван Манайло лишив великоє художньоє наслїдство. Єго основным творчеським кредо усе быв призыв ид новаторству, самоубновленёви, намаганёви ид новым горизонтам при чистованỹм удношеню до глубин истõріи и културных традіцій народа, сынами котрого ся мы з вами являєме.
Русинськым Націоналным Самосправованям Ваца выданий богато ілустрованый албом на русинському- мадярському- и англійському языках, котрый глыбоко розкрывать творчеськый доробок художника за цілоє життя. Уєдно из тим было учинено немало документалных філмув, освічувучых творчёсть Ивана Манайла. Его вызнамный творчый и сосполный вклад бôв удміченый значнов кулькостёв премій и удостоєнь.
Итак, ціллёв заснованя Націоналної преміи за русинськый кумшт имени Ивана Манайла, є пудпора и нагороженя тих сочасних русинськых художникӱв, котрі свойим творчим доробком учинили вызнамний вклад у розвой и пропаґацію світового русинського кумшта.
Сив премійов ся нагорожує кождый рӱк єден русинськый художник, вадь културна установа, на основі рішеня жюрі. Премія ся складать из именного крішталёвого трофея, діплома, и матеріалнуй помочи. Любый жадавучий по цілому світови годен внести предкладаня на номінацію.
Из фондацієв сиї преміи, внесли сьме ищи єден принос у націоналноє возроженя русинӱв, у розвой и популаризацію по цілому світови нашої необычайно богатої и унікалної русинської културы.
Петро Фёлдеші
– Лавреат премії имени Ивана Манайла „Pro Arte Ruthenorum” - 2023.
„Премія «Pro Arte Ruthenorum» занимать окремішньоє місто у моюм сирдцю, завто бо русинськый язык – муй рудной язык, и коли русины выражавуть своє честованя сив наградов, эсе має для мене выдїлноє значеня.
Для кождого чоловіка, неудлично од того, чим ся вун занимать, важный непрестанный розвой и намаганя ид самореалізаціи, завто для мене сися награда – не лем вызнаня, айбо и своякый аванс для мого подалшого творчого розвоя. Красно дякуву!"
– Петро Фёлдеші
Лауреатом націоналної преміи за русиньскый кумшт имени Ивана Манайла „Pro Arte Ruthenorum” за 2023 рук, став вызнамний русинсько-мадярськый малярь, унікалный аквареліст, організатор и духовный просвітитель – Петро Фёлдеші.
Петро Фёлдеші, котрого я маву чисть кликати свойим цімбором, є унікалнов поставов у світі сочасного малярства нашого реґіона и за гатарами. Єго творчость не удносить ся ни до єдных художньых прямовань, бо вун, як независимый художник - філозоф, виробив и сохраняє тоту ярку чувственность и сюрреалістичность, котрі вызарявуть ся из чудодійственного плетіння снув из клоунами, птицями, горами, турнями, што озарявуть тайны нашого бытія.
Петро Фёлдеші родив ся 22 юнія 1944 рока у Мукачові (теперішнёє Пудкарпатя). Из 1958 до 1963 рока учив ся у Ужгородському Училищови Прикладного Умілства. Його учителями были: Николай Медвецькый, Ернест Контратович, Антон Шепа. Из 1963 рока до днесь изробив булше 100 монументалных фресок. Из 1982 до 1984 рока быв председателём Союза молодых художникув Закарпатя.
Про творчость русинського художника Петра Фёлдеші пише його колега - художниця Катерина Штраус: "У роботах П. Фёлдеші за посліднї рокы просліжує ся єднота бытія чоловіка и пророды, природы и културы, простоти памняти. У картинах жестикулувуть, літавуть, носять ся у круговороті, позиравуть на нас чудні єства. Они давно знакомі по силуетам камняных идолув, по есхатологічным видіням середнёвіковых соборув, по пророчеськым образам Босха и Колло, по іконографії, театру маріонеток, по народному и даже дітському рисунку. Ушыток тот гомон переходить из картины у картину. Из сых метафоричних образув ми ніби видиме скептичний и критичный, айбо у тот час и помнякшеный юмором взор художника, котрый провокує зрителя на роздумованя етичного и соціалного порядка".
З 1991-го по 1996 р. організовав і провув 6 меженародных пленерув на Пудкарпатті и за гатарами. У 1992 р. організовав і удкрыв у Мукачові галерею имени Мігая Мункачі, котра проробила до 1996 р.
У Мадярщині жыє из 1999 р.
Его роботы є знамыма у Полші, Росіи, Чехіи, Словакіи, Австріи, Німеччині, Франціи, Даніи, Швеціи, Канаді, Австраліи, США, Израелі и у другых державах. Петро Фёлдеші бôв учасником многых выставок: у Мукачові, Ужгороді, Лембергу, Кийові, Москві, Донецку, Менску, Петербурзі, Нью-Йорку, Вашингтоні, Токіо, Нікозії, Копенгагені, Братіславі, Будапешті и ищи у многых містах Мадярщины.
Из 1978 до 2023 рока мав 37 авторськых выставок.
У 2006 р. дустав звання заслуженого художника Украйини.
Уже скоро 20 рокув, Петро Фёлдеші є регуларным участником русинських пленэрув и выставок. У своих роботах вун ярко одображать русинські звычаї и фолклор. Любить мальовати и на духовну тематику.
Попри мальованёви, Петро Фёлдеші є активным духовным просвітителём, и уєдно из жонов Любов помагать дуже многым найти духовно-моралну основу у життю, у типирішньый хаотичный час.
Свойим умілськым добытком, Петро Фёлдеші изробив и дале робить міморядний выслідок у захраненя, розвуй и пропаґацію світового русинського кумшта.
За рішеньом журі націоналної преміи за русиньскый кумшт имени Ивана Манайла, лавреатом преміи „Pro Arte Ruthenorum” за 2023 рук став Петро Фёлдеші, и я радо передаю йому сисю премію уєдно из фінанчнов подпоров подалшой творчой діятелности, и побажаньом ищи многих лїт у здоровлю, любови и творчуй іншпіраціи!
Андрій Манайло, художник
голова журі преміи „Pro Arte Ruthenorum”